Gebelik kontrolü, bir diğer adıyla antenatal takip veya prenatal bakım, gebelik süresince anne adayının ve bebeğin sağlığını korumak, olası riskleri erken dönemde tespit edip önlemek veya yönetmek amacıyla yapılan düzenli tıbbi muayeneler ve testler bütünüdür. Amacı, sağlıklı bir gebelik süreci geçirilmesini ve anne ile bebeğin doğum sonrası dönemde de iyi durumda olmasını sağlamaktır.
Gebelik Kontrolünün Temel Amaçları:
- Anne ve Bebeğin Sağlığını Koruma: Annenin mevcut sağlık durumunu değerlendirmek ve gebeliğe bağlı gelişebilecek sorunları (gestasyonel diyabet, preeklampsi, anemi vb.) erken teşhis edip tedavi etmek. Bebeğin büyüme ve gelişimini takip etmek.
- Riskleri Belirleme ve Yönetme: Yüksek riskli gebelikleri (çoğul gebelik, ileri anne yaşı, kronik hastalıklar vb.) belirlemek ve buna özel bir takip planı oluşturmak.
- Komplikasyonları Önleme: Erken doğum, düşük, dış gebelik gibi komplikasyonların riskini azaltmaya yönelik önlemler almak.
- Eğitim ve Danışmanlık: Anne adayını gebelik, doğum, lohusalık ve bebek bakımı hakkında bilgilendirmek, psikolojik destek sağlamak.
- Sağlıklı Bir Doğum İçin Hazırlık: Doğum şekli, yeri ve zamanlaması konusunda planlama yapmak.
Gebelik Kontrolü Nasıl Yapılır?
Gebelik kontrolü, gebeliğin başından itibaren düzenli aralıklarla devam eder. Genellikle ilk aylarda aylık, son aylara doğru ise daha sık (iki haftada bir, son ayda haftalık) ziyaretler yapılır.
İlk Muayene (İlk Trimestr): Gebelik şüphesiyle başvurulduğunda yapılan ilk muayene çok önemlidir. Bu muayenede:
- Gebeliğin Teşhisi ve Doğruluk Kontrolü: Ultrason ile gebelik kesesi ve kalp atışı kontrol edilir, dış gebelik olasılığı ekarte edilir.
- Tahmini Doğum Tarihi Belirleme: Son adet tarihine ve ultrason ölçümlerine göre doğum tarihi hesaplanır.
- Kapsamlı Öykü Alma: Anne adayının kişisel, ailevi ve tıbbi öyküsü (önceki gebelikler, kronik hastalıklar, ilaç kullanımı, alerjiler vb.) alınır.
- Fiziksel Muayene: Tansiyon, kilo, boy ölçümü, genel fiziksel muayene ve jinekolojik muayene yapılır.
- Kan Testleri:
- Tam kan sayımı (anemi tespiti)
- Kan grubu ve Rh faktörü tayini (Rh uyuşmazlığı riski için)
- Hepatit B, C, HIV, Sifiliz gibi enfeksiyon taramaları
- Rubella (kızamıkçık) bağışıklık kontrolü (eğer yoksa, gebelikte aşı yapılamaz)
- Tiroid fonksiyon testleri
- İdrar analizi (idrar yolu enfeksiyonu, proteinüri, glikozüri tespiti)
- Tarama Testleri: İlk trimesterde ikili test (zıtar), ense kalınlığı ölçümü gibi Down sendromu ve diğer kromozomal anormallikler için tarama testleri önerilebilir.
Sonraki Muayeneler (İkinci ve Üçüncü Trimestr): Her ziyarette:
- Kilo ve Tansiyon Ölçümü: Gebelik zehirlenmesi (preeklampsi) ve aşırı kilo alımı takibi.
- İdrar Kontrolü: Proteinüri (preeklampsi), glikozüri (gestasyonel diyabet), enfeksiyon tespiti.
- Fundus Yüksekliği Ölçümü: Rahmin büyümesini takip ederek bebeğin büyüme hızını değerlendirme.
- Fetal Kalp Atışlarının Dinlenmesi: Bebeğin sağlığını kontrol etme.
- Bebeğin Pozisyonu ve Hareketleri: İleri gebelik haftalarında bebeğin duruşu ve hareketleri değerlendirilir.
- Ultrason Kontrolleri: Belirli haftalarda (genellikle 18-22. haftalarda detaylı ultrason) bebeğin organ gelişimi, anomaliler, plasenta konumu, amniyon sıvı miktarı gibi detaylar incelenir.
- Tarama Testleri: İkinci trimesterde üçlü veya dörtlü testler, gestasyonel diyabet taraması (şeker yükleme testi) yapılır.
- Aşılar: Gerekirse tetanoz aşısı ve/veya boğmaca aşısı önerilebilir.
- Kan Testleri Tekrarı: Gerekirse anemi takibi için kan sayımı tekrarı.
- Doğum Planlaması: Doğum şekli, doğum yeri, doğumla ilgili endişeler ve sorular hakkında konuşulur.
Önemli Notlar:
- Beslenme ve Takviyeler: Gebelik süresince dengeli beslenme, folik asit, demir, D vitamini gibi takviyeler hakkında danışmanlık verilir.
- Yaşam Tarzı: Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımının bırakılması, uygun egzersizler, dinlenme ve stres yönetimi konularında bilgi verilir.
- Şikayetler: Anne adayının yaşadığı şikayetler (bulantı, kusma, yorgunluk, bacak krampları vb.) dinlenir ve çözüm önerileri sunulur.
Gebelik kontrolü, sağlıklı bir anne ve sağlıklı bir bebek için hayati öneme sahiptir. Düzenli takip, olası risklerin önüne geçilmesini ve gebelik sürecinin mümkün olan en iyi şekilde yönetilmesini sağlar.
